Een belangrijk begrip of woord in het boeddhisme is Leegte, het leeg zijn van alle waarneembare dingen. Waar zijn ze leeg van van? Van een eigen onafhankelijk en substantieel bestaan. Met andere woorden, niets dat kan worden waargenomen staat onafhankelijk op zichzelf, de dingen staan in relatie met elkaar. Ze komen uit elkaar voort via de wet van oorzaak en gevolg. Dit proces van oorzaak en gevolg gaat voortdurend door.

Het is een beetje als een rivier die voorbij stroomt en elke gedachten, elk gevoel, elke gewaarwording is als een verstoring in het water van de rivier. Ik bedoel hier niet met verstoring iets negatiefs, maar simpelweg het water is wat onrustig, draait wat, schuimt wat in plaats van heel rustig en stil stromen. We zitten als het ware langs die rivier en kijken hoe het voorbij stroomt. Het water met daarin de kleine verstoringen, soms de grote verstoringen. De verstoringen worden in het boeddhisme karma genoemd.

De verstoringen die we zien vinden hun oorsprong misschien iets verder stroom op misschien lagen er wat keien op de rivierbodem, of was er een bocht in de rivier, soms ligt het nog verder terug, soms heel ver terug stroomopwaarts. Dus wat we zien heeft een geschiedenis. Zo ook wat je nu ervaart aan gedachte, emoties, gewaarwordingen zijn als het ware kleine verstoringen in de rivier van bewustzijn die hun oorsprong vinden – wie zal het zeggen – gisteren, vorig jaar, twintig-, dertig jaar geleden.

Gelukkig maar, zijn de dingen leeg, staan ze niet op zichzelf want dat betekent dat we nooit opgescheept zitten met wat zich nu toont. Stel dat de ervaring van dit moment niet zou veranderen? Het betekent ook dat hoe wij reageren op wat zich nu toont deel zal uitmaken van hoe de verstoring straks zal zijn, morgen, volgende week, volgend jaar. Want alles wat we doen, of dat nu denken, spreken, handelen is, is inherent deel van dit proces van oorzaak en gevolg.

Dus wat voegen we toe, hoe reageren we op wat zich nu toont? Laten we wat zich nu toont als het ware zijn einde vinden in ons zitten in mededogen, in een liefdevolle vriendelijke stilte waarin wat zich toont, de verstoring tot rust kan komen of voegen we iets toe? Maar soms is dat nodig in het dagelijkse verkeer, in de relatie met anderen, met de wereld. En wat voegen we toe? Meer onrust, meer verstoring of geven we aan wat zicht toont iets waardoor de verstoring wat rustige, wat kalmer zal worden, met andere woorden, de resultaten van ons handelen, wat zullen die zijn in de toekomst? Het is goed om hier mee stil te zitten en te zien dat elke ervaring in zichzelf een uitnodiging bevat.