De boeddhistische leer, dat wat de Boeddha onderwees en hem het inzicht gaf dat uiteindelijk leidde naar verlichting, is gebaseerd op een aantal principes die ontleend zijn aan heel nauwkeurige observaties ten aanzien van de wereld om ons heen. De Boeddha kon deze observaties doen omdat – en nadat – hij zich eerst zelf bevrijd had van versluierende gedachtes met betrekking tot zijn eigen wensen en verlangens.

Zijn eerste observatie was dat alles in deze wereld steeds verandert Niets blijft hetzelfde. Je verander zelf; je wordt geboren, wordt ouder, eventueel wordt je ziek en uiteindelijk ga je dood. Maar ook de wereld en alle dingen in de wereld veranderen continue. Ook als we willen dat zaken hetzelfde blijven is dat niet zo. Soms lijken dingen voor langere tijd stabiel en dan spreken we over “hebben” in plaats van “zijn”. Maar “hebben” wordt altijd gevolgd door “niet” hebben terwijl dat voor “zijn” niet geldt.

De tweede observatie die de Boeddha deed en welke daaruit voortvloeit is dat geen van de dingen in deze wereld een onveranderd onverdeeld zelf bezitten. Alles bestaat uit samengestelde delen en die samenstelling veranderd steeds. En dat geldt ook voor de mens. Je kan onmogelijk zeggen: ik ben dit of ik ben dat want niets van wat je kan noemen definieert jou werkelijk. Dit is heel belangrijk omdat wanneer er geen onveranderlijk zelf bestaat, er ook niet zoiets bestaat als een jij in deze wereld. Mensen zijn gewend om zichzelf in de wereld te plaatsen als een handelend en observerend wezen. Maar de Boeddha ontdekte dat dit zelf als observerend en handelend wezen als zodanig helemaal niet bestaat en evengoed een stukje wereld is.

De derde observatie die de Boeddha deed was meer van psychologische aard. Hij zag dat mensen zijn steeds geneigd om zichzelf als onveranderlijk zelf te zien en verlangen naar een stabiele situatie voor zichzelf waarin ze zich kunnen plaatsen. Het noodzakelijkerwijs ontbreken daarvan laat dit verlangen op den duur altijd onvervuld en is een bron van lijden.

De Boeddha heeft uiteindelijk een manier gevonden om aan dit lijden te ontsnappen. Een pad waarin het juiste denken, het juisten spreken en handelen en de juiste aandacht samen komen en een basis vormt voor vrede en vreugde.