Voor de meeste mensen zijn er meestal tal van dingen we op een gegeven moment zouden kunnen (of, erger nog, zouden moeten) doen, en de verleiding om verschillende dingen tegelijk te doen is groot. In zo'n positie kan je er baat bij hebben om voor de vijf stappen nog een 'stap nul' in te voeren. Stap nul houdt in dat je een besluit neemt over wat het meest belangrijke is, dat je op dit moment moet doen. Vervolgens doe je het.

Volledige aandacht geven, keer op keer
We dienen niet slechts een enkel ding per keer te doen, we moeten ook aandacht schenken aan die ene bezigheid. De aandacht moet dezelfde zijn als de aandacht die we tijdens formele zitmeditatie toepassen. We sluiten geen gedachten, waarnemingen, emoties enz. buiten. Maar als we merken dat we eraan vasthouden of erin verstrikt raken, dan brengen we onze geest terug naar die ene taak die we uitoefenen. Het is van groot belang deze stap te begrijpen. Bij oefenen in aandacht geven gaat het er niet om de aandacht op één enkele zaak te richten en de rest buiten te sluiten. Daarmee wordt alleen een dualiteit gemaakt, wordt de wereld opgedeeld. Het zou ook gevaarlijk zijn: wie zijn waarneming afsluit voor de omgeving, kan ongelukken veroorzaken.

Dus je sluit niets van je bewustzijn uit en als je merkt dat je wordt afgeleid, voer je je aandacht zachtjes terug naar de huidige activiteit. Dit wordt honderden, misschien duizenden keren per dag herhaald. In het begin is het nu eenmaal zo, dat de aandacht onmiddellijk weer afdwaalt - er is een zekere mate van vallen en opstaan nodig om te leren de aandacht met zachte hand en vasthoudendheid terug te leiden.

Afleidingen serieus nemen
De eerste vier stappen zijn niet moeilijk te begrijpen; het gaat hierbij eigenlijk vooral om het besluit om de praktijk van aandacht schenken al dan niet toe te passen. Stap vijf vraagt echter om meer uitleg. Soms laat een gedachte of gevoel je maar niet met rust. Hoe vaak je ook probeert je aandacht terug te leiden naar de huidige activiteit, deze ene gedachte dringt zich telkens weer op aan je bewustzijn. Soms is daar een goede reden voor: de gedachte of het gevoel wil je wat zeggen. In zo'n geval kun je beter stoppen met wat je aan het doen bent en de 'afleiding' een moment lang serieus nemen. Met andere woorden, maak het denken over dat onderwerp tot je 'activiteit van het moment'. De meest gebruikelijke oorzaak van zulke aanhoudende gedachten of gevoelens is dat je iets anders zou kunnen doen, dat dringender is dan waarmee je bezig bent, dat waarmee je bezig bent niet af, verkeerd of gevaarlijk is. Misschien wacht er wel een mooi rijp inzicht op de kans om zich aan je bewustzijn te tonen. Wanneer het niet om zulke aanleidingen gaat en de bestudering van de aanhoudende gedachte niets te bieden heeft, dan was het wellicht toch alleen een afleiding, een oude, hardnekkige manier van denken, die moeilijk is te veranderen. In dat geval richt je je aandacht weer op hetgeen je aan het doen was.

Als de 'afleiding' je inderdaad iets te zeggen heeft, dan betekent dat vaak dat het nodig is om de eerste activiteit aan de kant te schuiven: schenk dan je aandacht aan de meer belangrijke activiteit waarnaar werd verwezen. Dat kan zich trouwens ook voordoen zonder 'afleiding': soms kan het gewoon ineens duidelijk worden dat iets anders voorrang heeft. Dit vermogen om je aandacht snel en zonder hechting van de ene naar de andere activiteit te verleggen, is voor de meesten onder ons niet eenvoudig. Je kunt dit belangrijke aspect van de praktijk van aandacht schenken door training wel ontwikkelen. De houding bij dit deel van het Achtvoudig Pad kun je wel vergelijken met die van autorijden op een glad wegdek: zorg dat je een vriendelijke, zachte greep op het stuur hebt, houdt je ogen op de weg (vergeet niet op de omgeving te letten) en als er een andere auto in jouw richting komt glijden, verander dan rustig je koers en zie af van je recht op voorrang.

Problemen bij deze praktijk
Er bestaan twee bekende bezwaren m.b.t. de oefening van aandacht schenken. Het eerste bezwaar is de zorg dat "ik mijn werk nooit afkrijg, als ik telkens maar een ding doe". Dit is een begrijpelijke zorg maar gelukkig is ze meestal ongegrond. Wat feitelijk met de meeste mensen (na de eerste lastige dagen) gebeurt, is dat ze meestal meer en beter kunnen werken wanneer ze maar een ding tegelijk en met aandacht doen. Misschien wel omdat de tijd die je spaart als je meer dingen tegelijk doet, meer dan goed wordt gemaakt door de toegenomen efficiëntie (en afgenomen spanning) van het aandachtig uitvoeren van slechts een activiteit. Het tweede bezwaar luidt dat aandachtstraining een hoop werk oplevert en gebruikelijke vormen van sociale interactie doorkruist. Dat klopt, en het is om die reden aan te raden om deze methode niet altijd en overal toe te passen. Zelfs in Zenkloosters biedt het dagschema bepaalde onderbrekingen van deze praktijk; zo kunnen de monniken bijvoorbeeld gezellig samen babbelen terwijl ze thee drinken of van een informele maaltijd genieten. Het is dus heel goed mogelijk dat je er soms toch voor kiest om te ontbijten en tegelijk met je echtgenote te praten. Toe maar, en geniet samen van de maaltijd - maar je geniet er vast nog meer van, wanneer je niet ook nog tv kijkt.

Een nuttige aanpak voor de aandachtstraining is dus om je telkens maar met een enkele activiteit bezig te houden - en er aandacht aan te schenken - zolang dat verstandig lijkt, om je geest telkens vriendelijk terug te voeren wanneer hij afdwaalt en om de oefening niet zo streng toe te passen, dat je ze onverteerbaar gaat vinden. Als je het op de juiste manier toepast, werkt het beoefenen van aandachtstraining verkwikkend, bevrijdend en opwekkend. Je meditatie wordt erdoor verdiept, je bewustzijn neemt toe, je acceptatie wordt omvattender, en je hechtingen worden zwakker. Het leidt tot juist begrip en daarmee worden de redenen voor de beoefening van juist handelen, spreken en leven duidelijker. Samen met formele zitmeditatie kan het in zeer belangrijke mate bijdragen tot de beoefening van het Achtvoudig Pad.