Accepteren is loslaten en vice versa
Stil zitten, de geest en het lichaam laten ontspannen.
Een vraag die me wel eens gesteld wordt is: hoe kan ik leren de dingen te accepteren? Misschien betreft het een pijnlijk stukje geschiedenis wat we hebben meegemaakt. Misschien betreft het iets wat in het nu speelt, een moeilijke situatie. Of betreft het het eigen lichaam. Misschien de aanwezigheid van een ziekte. Hoe kunnen we leren het te accepteren?
In De Kostbare Spiegel-Samadhi, een tekst van Zenmeester Tōzan, de grondlegger van de Sōtō-Zentraditie in China, staat de volgende regel:
‘Wanneer het verwarde denken tot een einde komt, is de stille accepterende geest vanzelf aanwezig’.
Hoe vaak proberen we niet, wanneer we iets proberen te accepteren, om het met de geest, met ons denken, in een ander raamwerk te plaatsen, er een ander verhaal bij te maken. Proberen we het misschien positief te belichten of te zien of we er misschien iets uit kunnen leren. Misschien proberen we het met ons denken te rechtvaardigen, onszelf te rechtvaardigen. We hebben allerlei mentale strategieën om met wat moeilijk is om te gaan. En toch, de meeste van deze strategieën leiden nooit naar een werkelijk diepe acceptatie. Het kan verlichting brengen om dat wat pijnlijk is in een ander raamwerk te zetten en dat kan behulpzaam zijn. Maar het is vaak niet compleet.
Tōzan zegt: ‘Breng je verwarde denken tot een eind’. Je zou ook kunnen zeggen: laat het gaan, laat al je denken erover gaan. En dan moeten we een beetje oppassen met wat we bedoelen met ‘laten gaan’, ‘loslaten’. Het is zeker niet het wegdrukken van de gedachten over wat pijnlijk is. Maar houd ze niet vast. Gedachten komen en gaan en als we niet vasthouden, gaan ze inderdaad. We moeten durven de gedachten los te laten. En dan is, zoals Tōzan zegt, de alles-accepterende geest vanzelf aanwezig.
Als je daarover een beetje contempleert is het logisch. Want met denken over iets houden we dat iets ook tegelijkertijd vast. Hoe je ook over iets denkt, het denken zelf is een vorm van vasthouden van datgene waarover je denkt. En het maakt niet uit waarover je denkt. En dat is in zichzelf helemaal geen probleem. Het is soms goed om over de dingen na te denken. Maar als we diep willen accepteren wat ons overkomen is of ons overkomt, de pijnlijke stukjes van onze geschiedenis, ons zijn, en als we het willen accepteren, compleet, laat het denken erover dan los en zie wat gebeurt. Het mag er dan volledig zijn zoals het is. Het zal misschien niet minder pijnlijk zijn. Maar zie dat het gedragen wordt in een open, stille, heldere geest, die er eigenlijk al was als achtergrond van al je denken.
Dus loslaten is accepteren. Bijna een paradox maar het is waar. Kijk maar in je meditatie. Laat het denken over de dingen maar los en zie dat er niets verdwijnt en toch: alles is aanwezig in een openheid, in een stilte, in een omvat-zijn waarin niks weggeduwd wordt en niets vastgehouden wordt. In je open, alles-accepterende zijn.
* * * * *
"We moeten durven de gedachten los te laten. En dan is, zoals Tōzan zegt, de alles-accepterende geest vanzelf aanwezig. "
