De tegenstellingen in het leven
In de ‘aanwijzingen bij het mediteren’ zegt Dōgen onder andere:
““Waar tegenstellingen verschijnen is de geest van Boeddha uit het oog verloren.””
Hij echoot als het ware hier de Hartsoetra die begint met:
“ “Toen de heilige Kanzeon één was met diepste wijsheid van het hart boven dualistisch denken uit.””
Dualisme, tegenstellingen. We leven in een wereld van tegenstellingen. Kijk maar om je heen; er is licht en donker, er is kou en warmte, er is drukte en stilte, er is voorkant en achterkant, boven en onder, maar ook gezond en ziek, wakker en slapend, er is leven en dood. Alles wat we kunnen ervaren in de wereld om ons heen is altijd wel te categoriseren in één van de tegenstellingen. Ook in ons mentale leven is het net zo: Er is angst en er is moed, er is verdriet, vreugde, zorg en ontspanning, depressie en opgewektheid, noem maar op. Het is de wereld van het dualisme zoals dat wordt gezegd.
Maar bestaat die eigenlijk wel? Zijn de tegenstellingen fundamenteel? Zijn ze twee? Wanneer we naar een Boeddhabeeld kijken dat aan de voorkant belicht is met een lampje, is de achterkant in het duister. We zien de voorkant, maar niet de achterkant. De achterkant is echter niet afwezig, het is aanwezig. Maar het is de voorkant dat onze aandacht vult en de achterkant is als het ware in de achtergrond. Kijkend naar de voorkant weten we de afwezigheid van de achterkant want, het één draagt in zichzelf al de aanwezigheid van het ander. Gezondheid heeft alleen maar betekenis als we ziekte kennen, stilte heeft betekenis doordat we de drukte kennen, het verdriet heeft betekenis omdat we de vreugde kennen dus het één geeft betekenis aan het ander. De voorkant en achterkant van het Boeddhabeeld zijn niet twee verschillende dingen, het is één beeld. Het is goed om hier mee te zitten en te realiseren dat tegenstellingen slecht zijde zijn van één ding, net zoals een golf een voorkant heeft én een achterkant, de voorkant iets hol, de achterkant iets bol. Maar de golf is water, zowel aan de voorkant als aan de achterkant.
We willen graag vasthouden aan wat prettig is en vermijden wat onprettig is. We willen een kant kiezen, een kant in het dualisme, een kant in de eenheid. Dus als de golf komt, zeg vreugde, een blij gevoel dan willen we gaan mee surfen, we willen aan de voorkant blijven. Maar zoals je zo vaak kunt zien op televisie of misschien heb je het zelf gedaan, je kan niet eeuwig mee surfen. De golf wordt steeds groter en opeens slaat hij om je heen, over je heen. Je gaat even kopje onder en je komt aan de achterkant van de golf weer naar boven.
Soms willen we weerstand bieden omdat de voorkant misschien een donker gevoel is, of iets onprettig en we gaan ons verzetten. Maar als het een flinke golf is weet je de kracht van die golf, hoe die je onder in het water kan drukken en uiteindelijk kom je weer naar boven aan de achterkant van die golf. Soms willen we de golf in tweeën snijden, alleen maar aan de voorkant, het mooie houden en het donkere kwijtraken maar wanneer de golf in tweeën zou splitsen – wat niet mogelijk is – dan heb je twee golven met weer ieder een voor- en een achterkant, want het ene toont zich altijd in twee aspecten. Kijk maar, elk moment toont het ene en het andere is in de achtergrond en geeft betekenis aan wat in de voorgrond is.
Maar de golf is niet stationair en kijk ook in je eigen ervaring, niets is stationair, het vloeit, het stroomt, als golven. Je kan ook iets anders doen als je in de zee bent en de golven komen. Je kan ontspannen, want het water laat je drijven als je je eraan overgeeft. De golf komt eraan en je gaat omhoog, het zichtbare en je gaat weer omlaag aan de achterkant dat zich dan toont en je gaat weer omhoog, en je gaat weer omlaag. Drijven op de eenheid van de dingen. Ontspannen in de eenheid van de dingen die twee gezichten; heeft voorkant, achterkant, mooi, lelijk prettig, onprettig. Laat je drijven op de golven. Maak je niet druk om welke kant zich nu toont, ga niet mee surfen want dat is een vorm van vast proberen te houden en het zal je nooit lukken. Ga niet in verzet, want ook dat zal je nooit lukken. De golf gaat uiteindelijk of over je heen, of onder je door. Als je ontspant en verzacht gaat hij onder je door, dan is het niet meer dan het golven van het leven zelf. Maar verkramp, heb het idee dat je iets met die golf kan of moet doen en uiteindelijk gaat hij over je heen. Maar geen zorgen, je komt altijd weer boven!
"De golf gaat uiteindelijk of over je heen, of onder je door. Als je ontspant en verzacht gaat hij onder je door, dan is het niet meer dan het golven van het leven zelf. "
