Zitten in meditatie is zitten in vrijheid. Dinsdag vieren we Bevrijdingsdag, het eind van de tweede wereldoorlog, Nederland weer vrij.

Dat woord ‘vrijheid’ wordt steeds vaker gebruikt. Ook in manieren die misschien niet zoveel met vrijheid te maken hebben. Het wordt vaak uitgelegd als ‘kunnen doen wat ik wil’ en dat kan van alles zijn: van hier naar daar te gaan, van je activiteiten doen, tot wapens kopen zoals bijvoorbeeld in Amerika, dat wordt gezien als een vrijheid van de burger. Zichzelf te bewapen om diegene die hun leven bedreigt misschien te beëindigen.

Vrijheid betekent soms niet meer dan je verlangens kunnen vervullen. Maar is het dan nog vrijheid? Zijn de verlangens zelf niet dingen die ons binden? Misschien heel lichtjes, misschien heel intens zoals bij verslavingen. En verslavingen hoeven niet alleen maar verslavingen te zijn aan substanties. We kunnen ook verslaafd zijn aan ideeën, aan overtuigingen. De jongens van IS bewijzen dat keer op keer; ze zien zichzelf misschien als vrij en hebben misschien een ideaal van vrijheid maar hoe gevangen zijn ze? Iedereen is wel op de één of andere manier gevangen door zijn verlangens, door zijn overtuigingen, door wat hij heeft aangeleerd.

Wat is vrijheid ten diepste? Is het alleen maar een keuze kunnen maken tussen dit en dat? In de tweede wereldoorlog zijn er velen geweest die gekozen hebben om de strijd op te nemen tegen de bezetter, tegen diegene die een bevolkingsdeel vervolgde, vastzette en vermoorde. Er zijn mensen geweest die zelfs besloten hebben om mee te gaan naar het concentratiekamp uit liefde en solidariteit voor de slachtoffers. Etty Hillesum is zo’n voorbeeld. Iedereen die haar dagboeken heeft gelezen weet de intense en diepe vrijheid waarin zij leefde, zelfs in het kamp. De vrijheid om het hart te volgen, het hart dat geen onderscheidt maakt, dat de eenheid ziet van al wat is. Het hart dat vraagt solidair te zijn, die eenheid, dat inzicht tot uiting te brengen in een actie, in een handeling. Etty Hillesum had de vrijheid daar gehoor aan te geven.

Dus vrijheid kan betekenen helemaal geen keuze te hebben. De diepste vrijheid is eigenlijk keuzeloos. Het is alleen maar ja zeggen wat uit het diepst van ons zijn naar bovenkomt, ongeacht wat de consequenties zullen zijn. En dat is heel wat anders dan je verlangens na te jagen en dit te doen of dat te doen wat je leuk vindt. Het zitten nu in meditatie, het stil zitten zelf is zitten in die absolute vrijheid. Misschien ervaar je het nog niet zo omdat je geest misschien stilletjes in de achtergrond nog denkt van “Nou, ik zou kunnen gaan sporten, iets anders kunnen doen wat misschien leuker is dan het zitten kijken naar de muur!” Dus het vraagt bijna oefening om werkelijk te exploreren wat vrijheid werkelijk is, wat het betekent om volledig ja te zeggen naar wat er vanuit het diepst van ons hart opborrelt, ongeacht wat de consequenties zullen zijn.

Maar diegene die ja zegt vanuit vrijheid zullen dat doen met een blijdschap in hun hart dat onverwoestbaar is, met een stilte in het hart die onverwoestbaar is, ongeacht wat de resultaten zullen zijn, al is het de dood. Want ze weten, het is beter om in vrijheid te sterven dan in leven gebonden te zijn. Misschien niet door een ander of door een systeem, maar door je eigen onwetendheid en verlangens. Dus laten we zitten in stilte en die vrijheid in onszelf ontdekken. Hij is er al en toch moet hij nog ontdekt worden. Dus zeg ja tegen dit moment zoals het is, tegen jouw lichaam en geest, tegen jouw omgeving, tegen de wereld. Zeg ja, ontspan, verzacht en wordt vriendelijk want het is de deur naar een vrijheid die onverwoestbaar is.

* * * * *