Aanwijzingen bij het mediteren (zenmeester Dogen's Fukanzazengi)
De Weg1 is van oorsprong universeel en compleet. Waarom maken we dan onderscheid tussen oefening en verlichting?
De Dharma2 is vrij beschikbaar. Waarom verdiepen we ons dan in manieren om haar te verwerven?
Bovendien is de Werkelijkheid vrij van elke onzuiverheid en waanbeeld. Waarom geloven we dan dat je iets moet doen om waanbeelden te verwijderen?
De Weg is hier en nu aanwezig en staat nooit apart van waar je bent. Waarom dan zoveel gedoe om hier en daar te oefenen?
Weet dat zodra we het geringste onderscheid maken, oefening en verlichting mijlenver uiteen staan. Want waar tegenstellingen verschijnen is de Geest van Boeddha3 uit het oog verloren.
Hoe trots we ook mogen zijn op ons begrip, hoe verlicht we ook mogen zijn, hoeveel wijsheid en bovennatuurlijke gaven we ook hebben vergaard en hoever we ook gevorderd zijn in de kunst om de hemel aan te raken en een staat van verlichting in te gaan, als tegenstellingen verschijnen is de Weg, die zelfs verlichting te boven gaat, nagenoeg verloren.
De Boeddha bezat reeds bij zijn geboorte grote wijsheid, toch oefende en mediteerde hij zes jaar lang. Hoewel Bodhidharma de realisatie van de Boeddha overdroeg, horen we nog steeds de naklank van de negen jaren dat hij voor een muur zat. De geestelijke stamhouders4 waren uiterst toegewijd en er is geen enkele reden waarom wij hen tegenwoordig niet zouden kunnen volgen. Al wat nodig is, is boekenwijsheid op te geven en de blik naar binnen te richten zodat je ware natuur verlicht wordt. Als je dit doet zal je je lichaam en geest op natuurlijke wijze loslaten en zal je oorspronkelijke gezicht zich tonen. Wie dit vlug wil bereiken, moet meteen beginnen.
Mediteer in een rustige ruimte, eet en drink met mate. Laat alle betrokkenheid met de wereld los, laat alles tot rust komen. Denk niet in termen van goed of kwaad, juist of onjuist. Stop het malen van de bewuste geest en het evalueren van gedachten en denkbeelden. Maar streef niet een Boeddha te worden want Boeddha worden heeft niets te maken met het zitten in meditatie.
Wanneer je mediteert, draag dan loszittende kleding. Leg de linkerhand in de rechter handpalm en houd de duimtoppen licht tegen elkaar. Zit rechtop, zonder naar links of rechts, naar voren of naar achteren te leunen. Houd de oren in het verlengde van de schouders en de neus recht boven de navel. Houd de lippen en tanden op elkaar en laat de tong tegen de boventanden rusten. Houd de ogen open en adem zachtjes in en uit door je neus. Als laatste, wieg het bovenlichaam heen en weer en zit dan stil. Laat de geest rusten in dat wat voorbij het denken of niet-denken ligt. Dit is het essentiële punt van zazen.
Deze vorm van meditatie heeft geen verschillende stadia. Het is eenvoudigweg de ingang tot vrede zonder zorgen. Het is de beoefening én realisatie van verlichte wijsheid.
De uiteindelijke werkelijkheid waar je niet met trucs van de geest kan komen, verschijnt vanzelf. Wie dit volledig begrijpt, wordt als de draak die te water gaat of als de tijger die zijn thuis heeft gevonden in de bergen.
Begrijp goed dat de Weg op natuurlijke wijze verschijnt en je geest zal vrij zijn van twijfel en wankelmoedigheid.
Beweeg aan het eind van de meditatie het lichaam voorzichtig heen en weer en sta langzaam op. Maak geen abrupte bewegingen.
Ik heb met eigen ogen gezien dat het vermogen om het wereldse en het heilige te overstijgen, of om zittend of staande te sterven, voortkomt uit de kracht van zazen. Het oordelende verstand kan de natuurlijke werking van de Boeddhageest evenmin begrijpen als het de tekenen van verlichting kan herkennen. En ook met bovennatuurlijke middelen kunnen oefening en verlichting niet worden gevat. De activiteit van de Boeddhageest vindt plaats buiten de zintuigen om en gaat vooraf aan alle kennis en waarnemingen. Daarom doet het er niet toe of je intelligent bent of niet. Voor de beoefening van zazen maakt het niet uit of je slim bent of niet. Slechts één ding telt; met overgave te oefenen want dit is ware verlichting. Oefening en verlichting zijn van nature vrij van elke illusie en je beoefening van de Weg zal gaandeweg je dagelijks leven doordringen.
In het algemeen is het zegel5 van Boeddha, zowel hier als elders overal evenzeer aanwezig. Zo is ook de manier van zenbeoefening overal beschikbaar namelijk met grote toewijding stil en onbeweeglijk zitten. Er zijn duizend en één manieren om te oefenen maar we kunnen niet zonder het stil zitten in meditatie.
Het is zinloos naar andere stoffige streken te reizen en zo onze eigen zitplaats op te geven. Als de eerste stap verkeerd is, struikelen we meteen. Alle essentiële eigenschappen van een mens zijn al in ons bezit dus verspil geen tijd met bijzaken. Iedereen kan zich de zekerheid van Boeddha eigen maken. Nu je deze kans hebt om de Boeddhaweg te gaan en te behouden, hoe kan je dan nog tevreden zijn met vluchtig plezier? Dit lichaam is kortstondig als dauw op het gras, het leven schiet als een bliksemschicht voorbij, dit lichaam veroudert zienderogen, het leven is zo voorbij.
Oprechte beoefenaars, twijfel niet aan de ware draak6, verspil niet zoveel tijd met enkel een deel van de olifant7 te betasten. Keer de blik naar binnen en neem de weg die direct naar de Boeddhageest leidt. Eerbiedig hen die het doelloze doel bereikt hebben. Word één met de wijsheid van de Boeddha’s. Ontvang van de stamhouders je rechtmatige erfenis van verlichting.
Wie dit een tijdlang doet, zal verwezenlijken wat hier beschreven is. De schatkamer gaat dan vanzelf open en je zal de schat dan ontvangen en uit kunnen geven naar je harts wens.
* * * * *
1) De Weg: de absolute werkelijkheid die voorbij elke dualiteit ligt maar die niet ontkent; ook: de weg daar naar toe.
2) Dharma: de leer van de Boeddha; ook: alle verschijningsvormen in het leven zelf en de lering, die daarin besloten ligt.
3) Boeddhageest: de verlichte, bevrijde geest.
4) Stamhouders: de meesters die de leer van een traditie binnen het Boeddhisme doorgegeven hebben.
5) Zegel van Boeddha: realisatie.
6) Ware draak: staat voor het leven van verlichting.
7) Olifant: staat voor alle aspecten van ons spirituele leven.